KARESİ’DEN BALIKESİR’E (Şehrin Siyasi ve Sosyoekonomik Tarihinden Kesitler)

O yeşil toprağın ey yüzler ağartan Karesi,
Şimdi binlerce şehidin kanayan makberesi.
Sana hasret kalan evladın için dünyada
Varsa kahrolmadan ârâm edecek yer neresi?

Hani gökkubbenin altında görülmüş mü eşin?
Dağların bağ, hele vadilerin altın deresi!
Ey benim her taşı bir ma’bed-i iman yurdum,
Seni er geç bana mutlak verecek Ma’budum!

Mehmet Akif Ersoy*


Eski çağlardan beri Anadolu'nun batı bölgesinden İstanbul'a doğru uzanan önemli bir yol ağı üzerinde bulun Balıkesir, Anadolu'ya ilk Türk fetih hareketlerinden sonra Karesi Bey ve babası Kalem Bey'in kurdukları Karesi Beyliği'nin merkezi oldu. Beylik XIV. yüzyılın ilk yarısında Osmanlıların idaresine girdi. Karesi Sancağı adıyla idarî statüsünü Osmanlı Devleti'nin son dönemine kadar sürdürdü. 1923 yılında aynı adla il oldu. 1926 yılında ise adı Balıkesir olarak değiştirildi. 2012 yılında da Büyükşehir statüsüne kavuştu.

Osmanlı Devleti'nin 30 Ekim 1918'de Mondros Mütarekesi'ni imzalayarak I. Dünya Savaşı'ndan çekilmesi sonrası, başta İstanbul olmak üzere Anadolu ve Trakya'da birbirinden bağımsız olarak müdafaa-i hukuk anlayışında pek çok dernek kurulmuştu. Böyle bir uyanış, İzmir'in işgalinden bir gün sonra Balıkesir'de de görüldü. Batı Anadolu'da genişleyen Yunan işgalinin önünde, Ayvalık'tan başlayıp Bergama, Savaştepe, Soma, Akhisar, Salihli ve Nazilli'ye uzanan Kuva-yı Milliye cephelerinin sevk ve idaresi şerefi Balıkesir'e aittir. Bu direniş bir yılı aşan bir süre Yunan ilerleyişini durdurarak Ankara'da TBMM Hükümeti'nin düzenli orduları kurmasına zaman kazandırmıştır. Ayrıca Balıkesir aynı zamanda Millî Mücadele'de ilk ve son askeri kurşunların atıldığı il olma şerefine de sahiptir.

Bu kitapta; 11 akademisyen, Balıkesir'in Osmanlı, Millî Mücadele ve Cumhuriyet dönemlerine ilişkin bilimsel çalışmalarıyla, Balıkesir şehir tarihine küçük de olsa bir katkı sunmayı amaçlamışlardır.

* Bu şiir, Mehmet Akif Ersoy tarafından “Balıkesir” için yazılmış ve Hasan Basri Çantay’a verilmiştir.

** Kapakta yer alan fotoğraflar üstten alta sırasıyla:

-Gazi Mustafa Kemal Paşa, eşi Latife Hanım, Kazım Karabekir ve Ali Hikmet Paşa Bergama (bugünkü Gökçeyazı)’da dinleniyor (8 Şubat 1923)
-Gazi Mustafa Kemal Paşa’nın Balıkesir’e ilk gelişi (6 Şubat 1923)
-Eski Vali Konağı (1930)